Autor: fiodor

W mieście Wałbrzych (niem. Waldenburg) od 1820 roku powstawały fabryki porcelany, które sławiły miasto i region na całym świecie. Od 1820 roku manufaktura Carla Kristera, po 1945 Fabryka Porcelany Krzysztof, zamknięta ostatecznie w 2023 roku. Od 1845 roku manufaktura Carla Tielscha, po 1945 Fabryka Porcelany Wałbrzych, zamknięta w 2011 roku. Od 1882 roku Fabryka Porcelany Hermanna Ohme, zamknięta w 1930 roku. Od 1891 roku Fabryka Porcelany Franza Prause, zamknięta w 1933 roku i od 1985 roku Fabryka Porcelany „Książ”, zamknięta w 2013 roku. Od 1896 roku Fabryka Kalkomanii Emila Wunderlicha, po 1945 Fabryka Kalkomanii Wałbrzych, zamknięta w 2014 roku. W tym okresie w Wałbrzychu działało dziesięć malarni porcelany. Ostatnia wałbrzyska fabryka porcelany  Krzysztof, dawniej  Kristoff, została zamknięta na początku 2023.

Wałbrzyska porcelana jest symbolem i dziedzictwem miasta Wałbrzych. Porcelana połączyła niemiecką i polską historię. Możemy ją oglądać zarówno w Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, a także w naszym Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach.  

Zapraszamy wszystkich miłośników porcelany Carla Tielscha na wykład pasjonatów i kolekcjonerów śląskich wyrobów – Ireny i Romana Gatys. Państwo Gatys opowiedzą o porcelanie z wytwórni Carla Tielscha, przedstawią ciekawostki, dokumenty i nieopublikowane informacje o wałbrzyskiej fabryce. Wyjaśnią funkcjonalność ciekawych porcelanowych wyrobów z dawnych lat. Opowiedzą nam także o tworzeniu swojej kolekcji. Muzeum Porcelany Śląskiej w swoich zbiorach posiada ciekawe eksponaty wytwórni Tielscha, które dostępne są na ekspozycji.
Wykład odbędzie się w Muzeum Porcelany Śląskiej w Tułowicach w sali technologii na parterze, w dn. 29.09.2024 r. o godzinie 13:00.

Podczas wykładu zaprezentowany i omówiony zostanie „eksponat miesiąca”, pochodzący ze zbiorów kolekcjonerów, dostępny na naszej ekspozycji.

W związku z ograniczoną liczbą miejsc konieczna jest wcześniejsza rezerwacja, której można dokonać telefonicznie pod numerem telefonu 781 717 777 lub mailowo pisząc na adres porcelana@muzeatechniki.pl

Wykład to świetna okazja do zadania prowadzącym pytania o zagadkowe i nierozszyfrowane sygnatury z Waszych prywatnych kolekcji! Przyjdź i skorzystaj!

Udział w wykładzie jest odpłatny:
40.00 zł / Wykład
50.00 zł / Wykład + zwiedzanie Muzeum

Irena i Roman Gatys
Kolekcjonerzy i miłośnicy śląskiej porcelany od ponad 30 lat. Zajmują się badaniem i dokumentowaniem dziejów porcelany śląskiej, a także poszukiwaniem i zbieraniem materiałów związanych z działalnością fabryk i manufaktur porcelany. Efektem wieloletniego zainteresowania tym tematem, oprócz imponującej porcelanowej kolekcji, są publikacje o śląskiej porcelanie.

W 1976 roku w Wałbrzychu rozpoczęto prace przy nowej fabryce porcelany „ZPS w budowie Krzysztof II”. Inwestycja była szczególnie ważna dla gospodarki narodowej. W 1982 roku zmieniono nazwę przedsięwzięcia na „Zakład Porcelany Stołowej w budowie w Wałbrzychu”. Fabrykę otwarto w 1985 roku, otrzymała nazwę Fabryka Porcelany „Książ” Przedsiębiorstwo Państwowe.

Zakład stał się największą fabryką porcelany w Europie. Produkowała 10 tys. ton porcelany użytkowej rocznie, głównie na eksport. Na początku lat 90 import taniej porcelany z Chin i Wietnamu załamał produkcję w „Książu”. Postawiono fabrykę w stan likwidacji. Jednak w 1991 roku pojawili się nowi właściciele. Zakład przyjął nazwę Fabryka Porcelany „Książ” sp. z o.o. Produkcja  jednak nie przynosiła oczekiwanych zysków. W 1998 roku fabrykę kupił Zakład Porcelany Stołowej „Karolina” w Jaworzynie Śląskiej. Następnym właścicielem została firma Pricket Holding w Amsterdamie. W 2004 roku została postawiona w stan upadłości. Produkcja jednak trwała dalej. W 2013 roku fabryka została wyburzona.  

Katalog Fabryki Porcelany “Książ”

Wkrótce odsłona kolejnej wystawy porcelany użytkowej lat 70. i 80. XXw., na której będzie można zobaczyć m.in. porcelanę wyprodukowaną w fabrykach Książ, Karolina, Krzysztof, Mirostowice, Wałbrzych, Tułowice i wielu innych. Śledź nasze wydarzenia na stronie w zakładce Aktualności.

Manufaktura porcelany Carla Tielscha powstała w 1845 roku w Starym Zdroju Wałbrzychu. 8 maja 1945 roku miasto Wałbrzych przechodzi w granice Polski. Jednak po zajęciu Wałbrzycha przez Armię Czerwoną, fabryka zostaje pozbawiona maszyn i urządzeń do produkcji porcelany, które zostały załadowane przez Rosjan na wagony kolejowe i przygotowane do wywiezienia do ZSRR. Po interwencji władz polskich maszyny zostały fabryce zwrócone. Produkcję porcelany rozpoczęto na początku 1946. Fabryka przyjęła nazwę „Tielsch Państwowa Fabryka Porcelany”. W 1952 roku zakład zmienił nazwę na „Wałbrzych Państwowa Fabryka Porcelany” i wprowadza nowy znak fabryczny, który był używany do 2011 roku, tj. do zamknięcia fabryki.  Wyśmienita porcelana z Wałbrzycha gościła na naszych stołach ponad 60 lat.

Nowi właściciele Świerczyński – Kułakowski Fabryki Porcelany Wałbrzych w Wałbrzychu, zadbali by w 1995 roku z okazji 150-lecia założenia fabryki godnie uczcić jubileusz. Zaprojektowano wiele reklamowych wyrobów, katalogów i sygnatur, które pokazują nam najlepsze wyroby produkowane przez wałbrzyską fabrykę na 150-lecie. 

Produkty fabryki Tielscha są dostępne w naszym muzeum. Posiadamy zestawy znanych modeli jak Victoria czy Maria Teresa. Ekspozycję zdobi porcelana użytkowa, secesyjna i Art Deco.

Zofia Stryjeńska jest jedną z najlepszych polskich malarek, graficzek i ilustratorek dwudziestolecia międzywojennego. Swoje prace tworzyła w stylu Art Deco. Była nazywana „księżniczką sztuki polskiej”. Była zwolenniczką idei odrodzenia słowiańskiego życia duchowego. Wykonała dekoracje do polskiego pawilonu na Wystawę Światową w Paryżu w 1925 roku.

Do jej najbardziej znanych prac należy: cykl Bożków Słowiańskich, Pory roku, Kolendy, Pascha, Cztery sakramenty i „Tańce polskie”, które pokazały się na wyrobach produkowanych przez Fabrykę Porcelany Giesche Katowice Bogucice. Ręcznie malowane patery i zdobione kalkomanią kubki i filiżanki także cieszyły się dużym powodzeniem wśród klientów. W latach 30. XX wieku tylko Fabryka Porcelany w Ćmielowie i Fabryka Porcelany Giesche w Katowicach Bogucicach produkowały wyroby z pracami Zofii Stryjeńskiej. Po drugiej wojnie światowej prace Zofii Stryjeńskiej były drukowane na wyrobach przez wszystkie polskie fabryki porcelany, w tym Fabrykę Porcelitu w Tułowicach.      

Patera. Zofia Stryjeńska „Krakowiak”, ręcznie malowana Fabryka Porcelany Giesche Katowice Bogucice

Zastanawiasz się gdzie się udać na weekend? Zapraszamy na nowo otwartą wystawę porcelany elektrotechnicznej. To kolejna ciekawa atrakcja na opolszczyźnie. Jedyna w Polsce!

Porcelana jest wyjątkowym tworzywem. Łączy dwie niesamowite cechy. Jest odporna na wysokie temperatury i warunki atmosferyczne. Jest też znakomitą izolacją elektryczną. Dlatego znalazła zastosowanie w elektrotechnice jako element konstrukcyjny i izolacyjny.
Kolekcja porcelanowych izolatorów, bezpieczników i opraw elektrycznych ze śląskich manufaktur należy do Pani Ireny i Pana Romana Gatys. Kolekcjonerzy porcelany udostępnili nam swoje wyjątkowe zbiory m.in. Fabryki Giesche, Brzezinka w Mysłowicach czy Shopienau Zofiówka. Wystawie towarzyszą niesamowite efekty świetlne oraz pokaz filmu „Metropolis” nakręconego w 1927 roku.
Zobacz, jak przy użyciu prądu, porcelanowych bezpieczników i izolatorów, zakochany bez Pamięci Freder ożywia robota Marie!
Muzeum Porcelany Śląskiej to idealne miejsce na romantyczną wycieczkę!

Spędź ciekawy weekend w opolskim! Odwiedź zabytkową Fabrykę Porcelany w Tułowicach!
Do zobaczenia w muzeum!

1927 Boris Bilinski (1900-1948), Plakat für den Film Metropolis, Staatliche Museen zu Berlin

W latach 30. XX wieku wiele śląskich fabryk porcelany i miejscowości, w których mieściły się fabryki wprowadziły do obiegu pocztowego stemple reklamowe, reklamujące fabryki porcelany: z Jaworzyny Śląskiej / Koenigszelt, Zofiówki / Sophienau, Szczawienka / Niedersalzbrunn, Parowej / Tiefenfurt. 

Były dwa rodzaje stempli: fabryczne i dla miejscowości. Stemple były zamawiane dla placówek pocztowych, które stemplowały całą korespondencję danej miejscowości albo korespondencję wychodzącą z fabryki porcelany. Przykład sloganu reklamowego umieszczonego na stemplu pocztowym: „Porcelana z Parowej jest znana na całym świecie”. Stemple te pełniły funkcję reklamującą porcelanę i cieszyły filatelistów. Były jednak fabryki porcelany jak Krister z Wałbrzycha / Waldenburg, Tielsch ze Starego Zdroju / Altwasser, Carstens z Żar / Sorau, które stawiały na karty pocztowe i widokówki, które zamiast stempli pocztowych reklamowały ich wyroby. Parę śląskich fabryk porcelany jak Tuppack i Steinmann Parowa / Tiefenfurt czy Ohme i Prause Szczawienko / Nierdesalzbrunn wykorzystywały wszystkie możliwe pocztowe produkty, by reklamować swoje wyroby porcelanowe. 

Stempel mechaniczny dla Fabryki Porcelany Koenigszelt Jaworzyna Śląska

Na początku lat 20. XX wieku nastąpiła ogromna inflacja, setki tysięcy osób straciły całe swoje majątki. By przeciwdziałać inflacji i utracie wartości pieniądza państwowego, wiele zakładów pracy emitowało swoje pieniądze zastępcze, które również były poddawane dewaluacji. Banknoty o wielkich nominałach – milion i miliard, były emitowane w formie papierowej. Jedną z fabryk porcelany, która emitowała swoje banknoty była Fabryka Porcelany Hermann Ohme ze Szczawienka (niem. Hermann Ohme Porzellanfabrik Niedersalzbrunn).

Fabryka wyemitowała w roku 1923 cztery banknoty o nominale: 1 miliona marek z sierpnia 1923 roku, 10 miliardów marek z listopada 1923 roku, 50 miliardów marek z listopada 1923 roku i 1 milion marek z października 1923 roku zdewaluowanego na 50 miliardów marek.

Jak widzimy 1 milion marek w sierpniu 1923 roku miał wartość 50 miliardów marek w październiku 1923 roku. Właściciel płacił emitowanymi banknotami swoim pracownikom, które traciły szybko na wartości. 

Notgeldy papierowe Fabryki Porcelany Hermann Ohme Szczawienko / Niedersalzbrunn

Władze pruskie po 1889 roku wprowadziły ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Każdy pracownik otrzymywał książeczkę pracy (niem. Arbeitsbuch), w której wpisywano okres zatrudnienia pracownika. Dzięki książeczkom pracy możemy odnaleźć osoby, które pracowały w przemyśle porcelanowym na Śląsku i prześledzić ich kariery. Kadry wpisywały dzień zatrudnienia, dzień zwolnienia, stanowisko na jakim pracownik został zatrudniony i stanowisko pracy na jakim pracował w dniu zwolnienia. Na odejście otrzymywał także osobny dokument zwolnienia z fabryki porcelany. Wszystkie dane potwierdzano podpisem i stemplem fabrycznym. Zdarzało się, że jeden pracownik mógł pracować w fabryce Carla Tielscha w Starym Zdroju, by przenieść się do fabryki Carla Kristera w Wałbrzychu, a następnie rozpocząć pracę w fabryce kalkomanii Emila Wunderlicha w Starym Zdroju. Jedni pracownicy pracowali w fabrykach porcelany latami, a inni pracowali przez parę dni. Książeczki pracy był używane do 1945 roku.

Wpis do książeczki pracy Manufaktura Porcelany Carl Tielsch Stary Zdrój / Altwasser  1916 do 1917

W czasach I wojny światowej i kilka lat po niej, z powodu braku pokrycia gotówki w towarach, wiele miast, majątków ziemskich, fabryk, manufaktur i zakładów pracy, emitowało własne pieniądze zwane Notgeldami / pieniądzem zastępczym. Były emitowane jako monety metalowe, cynkowe, mosiężne, stalowe lub porcelanowe, albo w formie papierowej. Jedną z fabryk, która emitowała monety którymi płaciła swoim pracownikom była Śląska Fabryka Porcelany Paula Donatha z Parowej (niem. Schlesische Porzellanfabrik Paul Donath Tiefenfurt). Monety były w nominałach 5, 10, 20 i 50 fenigów. Produkowane były z blachy cynkowej. Inną fabryką porcelany emitującą monety zastępcze to Carl Tielsch Fabryka Porcelany Stary Zdrój Wałbrzych (niem. Carl Tielsch Porzellanfabrik Altwasser Waldenburg). Dla miasta Wałbrzych Fabryka Porcelany Krister z Wałbrzycha (niem. Krister Porzellan Manufaktur Waldenburg) wyprodukowała Notgeldy porcelanowe barwione na zielono biskwitowe o nominale 20, 50 fenigów (dwie odmiany) i 1 Marka (dwie odmiany).

Notgeldy metalowe ze Śląskiej Fabryki Porcelany Paul Donath w Parowej / Tiefenfurt